پلاتین چیست و چه کاربردی در صنعت طلا دارد؟

وقتی قصد خرید حلقه نامزدی، حلقه ازدواج یا سایر جواهرات سفارشی را دارید، به احتمال زیاد از همان ابتدا می دانید که ترجیحتان برای رنگ فلز جواهراتتان چیست. اگر تصمیم تان را گرفته اید و اینکه ظاهر سفید را برای جواهراتتان دوست دارید، یک انتخاب دیگر بجز طلای سفید نیز وجود دارد و آن انتخاب جواهرات از جنس پلاتین است. اگرچه این دو فلز از نظر ظاهری بسیار مشابه هستند، اما در واقع کاملاً متفاوت بوده و خواص بسیار متفاوتی نیز دارند.

خواص متفاوت دو فلز به این معنی است که یک طرح خاص جواهر، با یک نوع فلز نسبت به فلز دیگر بهتر ساخته می شود. جواهرسازان خبره به راحتی می توانند شما را برای انتخاب جنس فلزی که طلای سفارشی شما با آن زیباتر ساخته می شود، راهنمایی کنند. برای آنکه با فلز پلاتین و کاربرد آن در صنعت طلا آشنا شویم در ابتدا ویژگی های فلز پلاتین، طلای زرد و طلای سفید را به طور جداگانه بررسی می کنیم.

پلاتین چیست؟

پلاتین یکی از ۱۰۹ عنصر شیمیایی و جزء فلزهای واسطه است که از ویژگی های آن می توان به متراکم، انعطاف پذیر، براق، چکش خوار و البته گرانبها بودن آن اشاره کرد. رنگ آن نقره ای-سفید است که یکی از ویژگی‌ های اصلی آن نیز می باشد، و نام آن هم از کلمه اسپانیایی «platino» به معنای کوچک تر از نقره گرفته شده است.
پلاتین به طور طبیعی در شن های رودخانه ها یافت می‌ شود و در ابتدا در کلمبیای آمریکای جنوبی یافته شد و مورد استفاده قرار گرفت. این عنصر یکی از عناصر کمیاب در پوسته زمین است که میانگین فراوانی آن تقریباً ۵ میکروگرم بر کیلوگرم است.

این فلز در برخی از سنگ‌ های نیکل و مس و عمدتاً در آفریقای جنوبی، که حدود ۸۰ درصد از تولید جهانی پلاتین را تشکیل می‌ دهد، وجود دارد. به دلیل کمیاب بودن پلاتین در پوسته زمین، سالانه تنها چند صد تن از آن تولید می شود و با توجه به کاربردهای مهم آن، ارزش بالایی دارد و گرانبها است. علاوه بر ساخت جواهرات، پلاتین در صنایعی مثل دماسنج های مقاومتی پلاتین، تجهیزات دندانپزشکی، مبدل های کاتالیزوری و تجهیزات آزمایشگاهی استفاده می شود. به دلیل مقاومت بسیار خوب پلاتین در برابر خوردگی، و پایداری آن در دماهای بالا، فلزی نجیب محسوب می شود و به ندرت هنگام ساخت جواهرات با فلزات دیگر مخلوط می شود.

پلاتین نسبت به سایر فلزات مانند طلا، نقره یا مس انعطاف پذیرتر است؛ انعطاف پذیری به این معنی است که می توان آن را کشیده و به شکل نازکی مانند سیم در آورد. پلاتین همچنین مقاومت بالایی در برابر سایش و پارگی دارد، به همین دلیل است که معمولاً در جواهرات گرانبها و مهم مانند حلقه های نامزدی و ازدواج استفاده می شود.

طلا زرد

طلای زرد چیست؟ طلا محبوب ترین فلز جواهرات است و در رنگ های مختلف مانند زرد، سفید، رز، سبز و سیاه وجود دارد. قبل از اینکه به اطلاعات بیشتر در مورد طلای زرد بپردازیم، بیایید با جزئیات بیشتری به چیستی طلا و نحوه ساخت آن نگاه کنیم. طلا یک فلز رسانا است که بسیار چکش خوار و بادوام است و می توان آن را به طور قابل توجهی کشیده و به صورت ورقه ای درآورد. در خالص ترین شکل خود، طلا رنگ قرمز-زرد روشن دارد، اما به طور طبیعی و از طریق آلیاژها در رنگ های مختلف ساخته می شود.

همانطور که می دانید هنگام خرید طلا در خصوص عیار طلا، دو نوع طلای ۱۸ عیار و طلای ۲۴ عیار وجود دارد. طلای ۱۸ عیار ترکیبی از ۷۵ درصد طلا و ۲۵ درصد آلیاژ‌ فلزات دیگر مانند نیکل و پلاتین است و از محبوب ترین و بهترین ترکیبات طلا در جواهرات است. طلای ۲۴عیار خالص ترین نوع طلایی است که در جواهرات و صنایع مورد استفاده قرار می گیرد؛ خالص از این جهت که درصد فلز طلا که فلزی نرم است در آلیاژ آن بیشتر است. طلای ۲۴ عیار، به رنک کاملاً زرد می باشد و درخشان تر از طلای ۱۸ عیار است.

باید این نکته را نیز در نظر داشته باشیم که طلای ۲۴ عیار همان طور که از ترکیب آن انتظار می رود، نرم تر است و استحکام کمتری نسبت به طلای ۱۸ عیار دارد. استاندارد‌ کشور‌ها برای به رسمیت شناختن ارزش طلای به کار رفته رایج در جواهرات هر کشور متفاوت است. مثلاً در کشور ما طلای ۱۸ عیار، در کشور عربستان طلای ۲۱ عیار و در کشور‌ هند طلای ۲۴ عیار به عنوان استاندارد طلا رسمیت دارند که در هر کدام میزان طلای استفاده شده و سایر فلزات از جمله پلاتین متفاوت است؛ این بدان معناست که برای مثال در صنعت جواهرسازی کشور هند و در بازار رسمی آن کشور، ارزش گذاری روی طلای ۲۴ عیار انجام شده است.

طلا سفید

حال ببینیم طلای سفید چیست؟ طلای سفید یکی دیگر از آلیاژهای طلا، مانند طلای زرد است که طرفداران خود را در صنعت جواهرات دارد. طلای سفید از ترکیب طلای خالص با فلزات سفید مانند نیکل، نقره و پلاتین ساخته می‌ شود و این همان چیزی است که به طلای سفید رنگ سفید-نقره ای می دهد.
سطح جواهرات از جنس طلای سفید همچنین با فلز رودیوم پوشانده شده است که به استحکام و دوام بیشتر آن می‌افزاید و به طلای سفید سطحی درخشان و براق می‌ بخشد.

تشخیص طلا از پلاتین

اولین و واضح ترین راه برای تشخیص تفاوت بین پلاتین و طلا، رنگ است. این کار طبیعتا هنگام مقایسه پلاتین و طلای زرد راحت تر انجام می شود، زیرا رنگ ها به وضوح متفاوت هستند! اما وقتی صحبت از طلای سفید و پلاتین به میان می آید، ممکن است این مقایسه کمی پیچیده تر باشد.
طلای سفید بسیار شبیه به پلاتین است، اما با گذشت زمان، روکش رودیوم طلای سفید از بین می‌ رود و همین باعث زرد رنگ شدن آن می شود. این رنگ زرد را می توان با پرداخت و آبکاری مجدد جواهرات برطرف کرد. از آنجایی که پلاتین به طور طبیعی سفید است، رنگ آن در طول مدت زمان طولانی هم تغییر نمی کند. به طور کلی، هنگام مقایسه رنگ طلای سفید و پلاتین، رنگ پلاتین تمایل به سفید روشن دارد اما رنگ طلای سفید درخشش بیشتری خواهد داشت.

یکی از سوالاتی که اغلب از جواهر سازان پرسیده می شود این است که “کدام فلز بهتر است … طلای سفید یا پلاتین؟” به نظر می رسد، این سوال پاسخ کاملاً دقیقی ندارد. هر دو مزایا و معایب خود را دارند و طرح انتخابی شما برای جواهرات، می تواند نقش مهمی در تعیین بهترین فلز برای قطعه جواهر شما داشته باشد. اما به طور کلی، در برخی موارد پلاتین بهتر در نظر گرفته می شود زیرا طبیعی ترین، خالص ترین و گاهی با ارزش ترین فلز در مقایسه با طلای زرد و سفید است. با این حال، این موضوع بستگی به این دارد که در جواهرات خود به دنبال چه چیزی هستید. جواهرات پلاتین بسیار بادوام هستند و این باعث می شود که گران هم باشند.

اگرچه طلا و پلاتین هر دو بسیار قوی و بادوام هستند، اما بین این دو گزینه پلاتین بادوام تر است، به این معنی که نسبت به طلا دیرتر از بین می رود و دچار ساییدگی می شود. این که از پلاتین برای ساخت اکثر حلقه های نامزدی و ازدواج استفاده می‌شود و در ترکیب آلیاژ طلا نیز مقداری پلاتین وجود دارد، به این دلیل است که پلاتین عمر طولانی دارد، نمی‌ شکند و می‌تواند به راحتی سنگ های قیمتی مانند الماس را نگه دارد.

مقایسه طلا و پلاتین

مقایسه پلاتین و طلای سفید از جنبه های مختلف منجر به روشن شدن ویژگی های هر یک از این دو فلز می شود.
اگر بخواهیم در مقایسه دوام این دو فلز بیشتر و دقیق تر بدانیم باید گفت پلاتین و طلای سفید هر دو فلزاتی با دوام هستند که به طرق مختلف به ضربه، فشار و خراش پاسخ می دهند. همانطور که گفتیم پلاتین یک فلز بسیار متراکم است، به این معنی که مقاومت بسیار خوبی در برابر سایش دارد. حلقه ازدواج ساخته شده از پلاتین را می توان برای دهه ها پوشید و ضخامت آن ها به سختی کم می شود؛ اما نقطه ضعف پلاتین این است که به سرعت لبه های براق و تیز خود را از دست می دهد. این به این دلیل نیست که این فلز فرسوده می شود، بلکه به طور دقیق تر، پلاتین مانند خاک رس در اطراف سطح حلقه قالب گیری می شود. این موضوع می تواند منجر به سایش و ایجاد فرورفتگی های کوچک روی سطح فلز شود. با گذشت زمان نوعی فرسایش منجر به صاف شدن سطح و مات شدن جواهرات پلاتینی می شود که به آن پتینه می گویند. این ویژگی خاص می تواند به معنای بهتر بودن طلای سفید برای طراحی برخی جواهرات با لبه های تیز و ظریف باشد.
طلای سفید اگرچه به اندازه پلاتین متراکم نیست، اما ذاتاً قوی است و در جزئیات ظریف کاری جواهرات استحکام بیشتری دارد. اگر طرح جواهر مورد نظرتان دارای حکاکی دستی و یا لبه های مربعی شکل باشد، این جزئیات توسط طلای سفید بهتر از پلاتین ساخته و حفظ می شود؛ اما نقطه ضعف طلای سفید در مقابل پلاتین این است که بیشتر مستعد فرسودگی است. اگر تا به حال به حلقه های طلای سفید قدیمی دقت کرده باشید، احتمالاً متوجه شده اید که به دلیل فرسودگی فلز در طول زمان بسیار نازک می شوند.

در هنگام خرید جواهرات بهتر است امکان خرید جواهرات در آینده را نیز در نظر داشته باشید. جواهراتی که ممکن است در هنگام استفاده به یکدیگر ساییده شود، مانند چند انگشتر در یک دست یا چند دستبند در یک دست، بهتر است از یک فلز ساخته شده باشد تا اطمینان داشته باشید که با گذشت زمان یکی از آن ها باعث سایش و فرسوده شدن دیگری نمی شود.

قیمت پلاتین

پلاتین خالص در حال حاضر ارزان تر از طلای خالص است، که از سال ۲۰۱۵ به طور مداوم این قیمت را داشته است، اما عمدتاً قبل از سال ۲۰۰۸ دو برابر یا بیشتر گران تر از طلا بوده است. طلا بیشتر جنبه سرمایه گذاری دارد اما در مورد فلز پلاتین بیشتر کاربرد صنعتی آن اهمیت دارد. در صورتی که تقاضا برای آن بیشتر شود، قیمت آن هم بالاتر می‌رود. به طور کلی، پلاتین، طلای زرد و طلای سفید هر سه فلزات جواهرات زیبایی هستند که می توانید با خیال راحت هر یک از آنها را انتخاب کنید.
چه به دنبال حلقه نامزدی باشید یا به دنبال یک گردنبند آویز باشید. برای انتخاب بین این سه، فقط باید روی آنچه برای شما مهم است تمرکز کنید. توصیه می کنیم هنگام انتخاب و خرید جواهرات به بودجه خود توجه کنید، این که جواهرات با چه رنگی می خواهید، چه مدت می خواهید که دوام داشته باشند و چه نوع ظاهری را برای جواهرات خود می پسندید.