مخراج کاری طلا و جواهرات چیست و چگونه انجام می شود؟

در صنعت ساخت جواهرات معمولا عملیات متعددی روی فلزات موردنظر انجام می شود. این عملیات در نهایت منجر به تولید یک محصول بی نهایت زیبا، باشکوه و درخشنده می شوند که می توان از آن به عنوان زیورآلات استفاده کرد. مخراج کاری طلا یکی از رایج ترین و مهم ترین کارهایی است که روی طلا انجام می شود. به عملی که در آن روی فلزات مورد نظر، سنگ های قیمتی و نگین های درخشنده کار می کنند، مخراج کاری طلا می گویند. فردی که این عملیات را انجام می دهد نیز مخراج کار نام دارد. فرایند مخراج کاری طلا، پروسه بسیار حساس و مهمی است که باید با دقت بالایی انجام شود. در این مطلب قصد داریم بیشتر در خصوص این فرایند و جزئیات انجام آن صحبت کنیم.

مخراج کاری طلا چیست؟

شاید زمانی که قصد خرید طلا و جواهرات دارید، چندان به این موضوع توجه نداشته باشید که در پشت صحنه ساخت این محصول، چه اتفاقاتی رقم خورده و چه عملیاتی روی آن محصول انجام شده است. کسب اطلاع در مورد چگونگی ساخت طلا به شما نشان خواهد داد که ساخت جواهرات تا چه اندازه سخت، پیچیده و چالش برانگیز است. مخراج کاری طلا یکی از عملیاتی است که باید با دقت زیادی انجام شود. در این فرایند، نگین ها، سنگ ها و جواهرات بسیار ظریف و گرانبها روی فلزات مورد نظر نصب می شوند. همین فرایند تاثیر بسیار زیادی روی ارزش نهایی آن محصول خواهد گذاشت.

نکته مهمی که باید در مورد مخراج کاری طلا به آن اشاره کنیم این است که در این فرایند برای نصب سنگ ها و نگین های زینتی از چسب یا مواد مشابه آن استفاده نمی شود. مخراج کار این کار را با ظرافت بالایی انجام می دهد و با طراحی پایه مخصوص برای هر سنگ قیمتی روی فلز، نگین ها و سنگ ها را روی پایه کاملا محکم نصب می کند.

به عملیات مخراج کاری، گاه مرصع کاری نیز گفته می شود. عملیات مخراج کاری به شدت حساس است و جزء مراحل نهایی ساخت جواهرات به شمار می رود. در این مرحله جواهرات از قبل تراش خورده روی پایه ای که با ظرافت طراحی شده نصب می شوند. با اینکه امروزه با پیشرفت تکنولوژی، صنایع مختلف بشدت پیشرفت داشته اند و برای ساخت محصولات مختلف از دستگاه های پیشرفته و مجهز استفاده می شود؛ اما هنوز برای عملیات مخراج کاری دستگاهی وجود ندارد که بتواند به اندازه دقت دست انسان، سنگ های قیمتی را روی فلزات نصب کند. به همین دلیل این عملیات همچنان به صورت دستی و توسط مخراج کارهای باتجربه و ماهر انجام می شود.

روش های انجام مخراج کاری

همانطور که پیش از این هم اشاره کردیم، برای مخراج کاری طلا از روش های معمول برای اتصال قطعه ای به قطعه دیگر استفاده نمی شود. در واقع سنگ های قیمتی و جواهرات تماما با هنر دست جواهر ساز روی فلز نصب می شوند. این کار نیز به روش های مختلفی انجام می شود. بسته به نوع سنگ های زینتی مخراج کاری را می توان به دو روش کلی زیر انجام داد.

• مخراج کاری سنگ های ریز: به روش چنگی، روش قلم خور، روش ریلی و روش کاسه ای
• مخراج کاری سنگ های درشت: به روش صورت دیواره ای، روش چنگی و روش نبشی

مخراج کاری طلا به روش چنگی

این روش از آن جهت به روش چنگی شهرت گرفته است که در آن برای نصب سنگ ها و نگین ها روی فلزات از چند عدد چنگک استفاده می شود. معمولا هم چنگک هایی که برای نصب نگین استفاده می شوند انواع مختلفی دارند که چند مورد از آن ها عبارتند از:

• چنگک ناودانی
• چنگک تسمه ای
• چنگک مفتولی

نصب نگین و گوهر به روش چنگی، خود به گروه های مختلفی دسته بندی می شود و تنوع بالایی دارد. از جمله این روش ها می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• مخراج کاری چنگی ساده (۲ چنگ، ۳ چنگ و ۴ چنگ)
• مخراج کاری چنگی مشترک
• مخراج کاری چنگی تنیسی
• مخراج کاری چنگی سولیتری

مخراج کاری طلا به روش ریلی

یکی از جذاب ترین روش های مخراج کاری طلا، روش ریلی است. در این روش قرار است سنگ یا نگین بین دو دیوار فلزی ریل مانند قرار گیرد. جواهرساز یا همان مخراج کار به کمک وسایل و ابزار مخصوصی که برای این کار در نظر گرفته شده، روی هر دو دیواره، دو شیار کاملا قرینه ایجاد می کند. در نهایت سنگ یا نگین تزئینی داخل این شیارها قرار می گیرد. مخراج کاری زمانی تمام می شود که دیواره های ریلی به سمت نگین کاشته شده کاملا سفت می شوند.

مخراج کاری طلا به روش قلم خور

برخی از انواع طلا، به خصوص طلا زنانه جزئیات و ریزه کاری هایی دارند که باید مخراج کاری آن ها با ظرافت بیشتری انجام شود و از ابزار خاصی نیز برای آن استفاده گردد. مخراج کاری به روش قلم خور برای آن دسته از جواهراتی مناسب است که بسیار ریز و کوچک بوده و کمتر از یک دهم قیراط هستند. مخراج کاری به این روش، جزء سخت ترین و چالشی ترین روش های موجود است که مخراج کار باید تمامی مراحل آن را کاملا به صورت دستی انجام دهد. مراحل انجام آن نیز به شرح زیر هستند:

• سوراخ کاری
• قلم زنی
• ایجاد گوارسه
• جایگذاری سنگ
• جایگذاری گوارسه و کشیدن آن از روی سطح طلا روی سنگ جواهر

مخراج کاری طلا به روش کاسه ای

ساده ترین روش مخراج کاری در لیست ارائه شده، مخراج کاری به روش کاسه ای است. نصب سنگ و جواهرات قیمتی روی فلز به این روش کار آسانی است. تنها اینکه مخراج کار باید در نظر داشته باشد که پس از نصب جواهرات روی فلز، اثری از نحوه نصب روی آن مشاهده نشود. مخراج کاری کاسه ای نیز به روش های مختلفی قابل انجام است. از رایج ترین روش های آن می توانیم به لیست زیر اشاره کنیم:

• مخراج کاری به روش فیسقولی
• مخراج کاری به روش کاسه ای نیشه ای
• مخراج کاری به روش گوله ای
• مخراج کاری به روش دورکوب

معرفی انواع پایه در مخراج کاری طلا

معمولا برای مخراج کاری طلا از سنگ های بسیار خاص و قیمتی همچون؛ زمرد، الماس، عقیق، برلیان، یاقوت، فیروزه و… استفاده می شود. در برخی موارد نیز از سنگ های زیبای مصنوعی نیز جهت تزئین و زیبا سازی جواهر استفاده می گردد. آنچه که در فرایند مخراج کاری اهمیت بسیار زیادی دارد و بسیار روی نتیجه نهایی کار تاثیر می گذارد، درست قرار دادن و جایگذاری نگین ها و سنگ ها روی پایه است. پایه ها انواع گوناگونی دارند و از همین رو، روش نصب روی هرکدام نیز متفاوت خواهد بود. در ادامه به چند مورد از انواع پایه در مخراج کاری طلا اشاره می کنیم.

پایه چنگه ای

• از این مدل پایه بیشتر برای مخراج کاری های تک نگین استفاده می کنند.
• این پایه وظیفه دارد سنگ یا نگین کار شده روی آن را به خوبی سر جای خود نگه دارد.
• فلزی که به عنوان پایه ساخته شده چندان مورد توجه نیست و تمام تمرکز روی نگینی است که روی آن کار شده است.
• مخراج کاری روی این مدل پایه معمولا نسبت به دیگر انواع پایه راحت تر است.
• پایه های چنگه ای دو مدل اصلی دارند که عبارتند از: پایه چنگه ای V شکل و پایه چنگه ای اشتراکی

پایه دیواره ای (حفره ای)

• این پایه همانطور که از نامش پیداست به صورت یک دیوار، دور تا دور نگین یا سنگ مورد نظر را می پوشاند.
• پایه دیواره ای بیشتر به عنوان نگهدارنده نگین های فانتزی استفاده می شود.
• این پایه، مدل دیگری دارد که به صورت نیم دایره ای است.

پایه کانالی

• این نوع پایه کانالی برای آن دسته از جواهرات و نگین هایی در نظر گرفته شده که تراش گرد دارند.
• پایه کانالی به خوبی با محکم نگه داشتن نگین، از آن در برابر ساییدگی و هر نوع آسیبی محافظت می کند.
• پایه کانالی بهترین گزینه به عنوان پایه نگهدارنده جواهرات گرانبها همچون الماس است.

پایه سنگفرشی

• یکی از بهترین پایه های نگهدارنده برای نگین های ریز، پایه سنگفرشی است.
• در این مدل، نگین ها و جواهرات موردنظر که کاملا هم اندازه هستند با یک نظم هندسی خاص و به شکل موزاییکی روی پایه قرار می گیرند.
• مخراج کاری روی پایه سنگفرشی، جزء سخت ترین و چالشی ترین ها محسوب می شود.

پایه بالرین

• این مدل پایه به شکل دامن بالرین ها طراحی شده است. به همین دلیل به این نام شناخته می شود.
• در این مدل پایه، سنگ های زینتی که شکلی مخروطی دارند، حول یک محور فرضی نصب می شوند.
• در مخراج کاری طلا برای نصب سنگ یا نگین موردنظر روی این پایه باید توجه داشت که محل قرارگیری جواهر، عمق کافی داشته باشد و کاملا پایه آن را پوشش داده باشد.

پایه خوشه ای

• پایه خوشه ای به گونه ای طراحی شده که سنگ ها یا نگین ها به شکل خوشه ای، در چند سطح مختلف و با ارتفاع مشخص از یکدیگر نصب می شوند.
• در این نوع پایه نگین ها یا سنگ ها به شکل یک گل فرضی در کنار هم چیدمان می شوند.
• طراحی پایه خوشه ای می تواند به صورت باز یا فشرده باشد و تعدادی جواهرات و نگین های ریز روی آن کار شوند.